Conceptueel model afstuderen

Uit het literatuuronderzoek blijkt dat het gaat om een indirecte invloed van leiderschap op de leerprestaties via o.a. de schoolcultuur en de klassensituatie. Deze factoren zijn gerelateerd aan de leerprestaties en onderwijsopbrengsten. De schoolcultuur heeft op basis van onderzoek een indirecte invloed via o.a. het werkklimaat (klassensituatie) in de klassen. Dit laatste wordt buiten beschouwing gelaten in dit onderzoek. Op basis van het literatuuronderzoek is het conceptueel model (figuur 6) vastgesteld, waarbij leiderschap via cultuur een indirecte invloed heeft op de leerprestaties die leiden tot voldoende/onvoldoende onderwijsopbrengsten.

Bij leiderschap gaat het om een combinatie van onderwijskundig en transformationeel leiderschap. Uit onderzoek blijkt dat een aantal aspecten van leiderschap een indirecte invloed heeft. Bij de operationalisatie van het begrip leiderschap wordt ingegaan op de dimensies (leiderschapsaspecten) en bijbehorende indicatoren (leiderschapsactiviteiten) die een indirecte invloed hebben. Deze dimensies en indicatoren vormen de norm voor leiderschap om te komen tot hoge leerprestaties die leiden tot onderwijsopbrengsten conform de eisen van de Inspectie van het Onderwijs. Ook voor cultuur geldt dat een aantal aspecten van cultuur invloed heeft op de leerprestaties en onderwijsopbrengsten, waaronder prestatiegerichtheid en ontwikkelingsgerichtheid. Bij de operationalisatie wordt verder ingegaan op bijbehorende indicatoren.

De stipulatieve definitie van leerprestaties is: In dit onderzoek wordt onder leerprestaties verstaan de gemiddelde prestaties van leerlingen. Deze definitie sluit aan bij de definitie van onderwijsopbrengsten.

Onder onderwijsopbrengsten wordt in dit onderzoek verstaan de onderwijsopbrengsten geldend voor het VO geformuleerd door de Inspectie van het Onderwijs. Het gaat in dit onderzoek om de te lage onderwijsresultaten:

• de leerlingen behalen in de onderbouw het opleidingsniveau dat mag worden verwacht;
• de leerlingen lopen weinig vertraging op in de bovenbouw van de opleiding;
• de leerlingen van de opleiding behalen voor het centraal examen de cijfers die mogen worden verwacht.

De stipulatieve definitie voor leiderschap is: In dit onderzoek wordt onder leiderschap verstaan onderwijskundig en transformationeel leiderschap dat een indirecte invloed heeft op de leerprestaties en onderwijsopbrengsten, waarbij het gaat om visiegericht, cultuurgericht en bieden van ondersteuning aan werknemers. De leidinggevende beschikt over de competenties visiegerichtheid, organisatiebewustzijn, hogere orde denken en strategieën bij nieuwe vormen van leiderschap, zodat hij/zij adequaat kan handelen in de beroepssituatie ofwel uitvoering kan geven aan het onderwijskundig en transformationeel leiderschap. Onder leidinggevende wordt in dit onderzoek verstaan de directie en teamleiders van de locatie VMBO-tl van CVMBO.

De stipulatieve definitie voor cultuur is: In dit onderzoek wordt onder cultuur verstaan het geheel van gemeenschappelijke veronderstellingen, waarden en normen die weergeven hoe binnen de organisatie met elkaar wordt omgegaan (gedragspatronen). Dit heeft invloed op het leveren van prestaties door de organisatie. Bij cultuur gaat het met andere woorden om de culturele aspecten die invloed hebben op het gedrag van docenten, waarbij het gaat om de prestatiegerichtheid en ontwikkelingsgerichtheid van de cultuur.

In onderstaand tabel zijn de dimensies behorende bij leiderschap en cultuur weergegeven met bijbehorende indicatoren.

Tabel 1. Dimensies en indicatoren van leiderschap en cultuur

Kernbegrip	Dimensies	Indicatoren
Leiderschap	Visiegericht	Ontwikkelen gedeelde visie
		Creëren van acceptatie bij groepsdoelen
		Vormgeven van de verwachtingen van docenten
		Uitdragen hoge verwachtingen van leerlingenprestaties
		Evalueren van de voortgang
	Bieden van ondersteuning	Ondersteunen/begeleiden docenten
		Versterken intellectuele ontwikkeling
		Voorbeeldgedrag
	Cultuurgericht	Stimuleren samenwerkingscultuur
		Ontwikkelen van structuren voor participatieve besluitvorming
Cultuur	Prestatiegericht	Hebben van hoge verwachtingen van leerlingenprestaties
		Vastleggen en interpreteren van leerlingenprestaties
		Centraal stellen van basisvaardigheden van leerlingen
	Ontwikkelingsgericht	Nadruk op samenwerking
		Professionalisering
		Vernieuwing