Wat is effectief adviseren op topniveau?

Onlangs heb ik het boek gelezen van Grinwis "Onbevangen ontmoeten". Een zeer interessant boek waarin de probleemstelling "Wat is effectief adviseren op topniveau?" centraal staat. 

Volgens Grinwis betekenis adviseren: het verstrekken van organisatie-adviezen aan anderen vanuit een externe positie op basis van onafhankelijke oordeelsvorming, professionele know-how omtrent het functioneren van organisaties en eigen opvattingen van ethische aard onder de condities van een gehonoreerd contract.

Het belang van de kwaliteit van de top

• Leiders hebben een grote invloed op het succes van organisaties. Vooral op lange termijn is de organisatie gevoelig voor de kwaliteit van de top. Het gaat om het formuleren of entameren van aansprekende doelstellingen en strategieën en het aangeven van de richting.
• De rol van het commissariaat of toezichthouder is van belang. Zij moeten signalen van de kwaliteit/het functioneren opvangen.
• Vroege signalen uit de gevarenzone zijn: versluierde doch chronische verdeeldheid in de top, regelmatige benoemingsfouten n sleutelposities, eerste sporen van een duiventil (een grote voortdurende stroom van vertrekkende belangrijke medewerkers), gebrek aan relativeringsvermogen, over-reaching en zelfvoldaanheid

In het kader van de kwaliteit van de topleiding kan de adviseur bijdragen:

• Het in specifieke context bepalen van het belang van de kwaliteit van de topleiding, het voorkomen van algemene en absolute standpunten daaromtrent
• Strategisch en fundamenteel in termen van missie en visies meedenken, het alert houden van de topleiding, acceptabel waarschuwen
• Bezinning op een meer dynamische benutting van het menselijk potentieel, het mede op peil houden/brengen van een voldoende kritisch niveau
• Het inzien en aanvoelen van de werkelijke drijfveren, meedenken in het gebruik en compenseren daarvan, voor zover de toekomst dat vraagt
• Het bijdragen in effectieve procedures, de rol van de advocaat van de duivel bij de besluitvorming over de slinger, second opinion bijdragen bij de keuzes
• Verduidelijken rol en positie toezichthoudend niveau, informatie halen en ervaringen van elders toegesneden brengen
• Positioneren in de toezichtscyclus van beseffen, signaleren, interpreteren en handelen, mede-oppikken van signalen (gevarenzone)

De drie concentratiepunten voor besturen zijn:

• Richting geven
• De juiste persoon op de juiste plaats
• Grensbewaking

Bij de essentie van besturen is de factor cultuur van groot belang geworden. 

Een andere essentie van besturen ligt in het inzicht, dat de top een dienende functie heeft ten behoeve van de continuïteit en ontwikkeling van de betrokken organisatie. Het betrekken van mensen in een doelrealiserend samenwerkingsverband is een bestuurlijke kerneigenschap. De top doet dit door het formuleren van een missie, beleid en doelstellingen die als zinnig en inspirerend ervaren kunnen worden. Indirect door de kwaliteit van de besluiten en optreden, waaruit anderen een gevoel van richting, zinnigheid en ethiek kunnen krijgen. Binding bereiken in de fundamentele weerspannigheid van besturen en bestuurd worden, betekent voor de top ook geloofwaardig zijn voor anderen. 

De rol van de externe adviseur
Grinwis omschrijft op basis van zijn onderzoek de rol van de externe adviseur

• De top als eenzaamheid, noodzakelijke afstand en soms isolering: adviseur onbevangen, aanvaardbare terugkoppeling en in het zijn van (in zeker opzicht gelijkwaardige) gesprekspartner
• Het zijn van een gespreks- of sparing-partner, in het aanvullen van technieken en instrumenten, het vertrekken van anders onbereikbare of onvindbare informatie uit organisatiedelen of informate uit groepen
• Het verdiepen van het noodzakelijk en feitelijk eigen willen, het behulpzaam zijn in effectief communiceren, het doorlichten van constructen en krachten, het waarschuwen voor onevenwichtigheid
• Gezamenlijk achterom kijken, open feedback, leren zichzelf te zien, aanvaarden en waarderen, het opbouwen van meer gevoeligheid voor de omgeving
• Het uittesten van het eigenlijk willen, dit eigenlijk willen gezamenlijk op zijn merites beoordelen, het verbreden van de scenario's
• Meedenken, duwe of remmen
• Definitiekracht, eenvoud in communicatie en de eigen adviesethiek; waarvoor leent de adviseur zich wel en niet voor
• Het aanvullen van knowhow, het fungeren als katalysator of verbinder
• Het confronteren van het werkelijk functioneren, waarschuwend zijn, begeleiden, een gewetensfunctie uitoefenen

Van belang is dat de adviseur niet bedrijfsblind is ofwel afstandelijk kunnen opstellen. Behoud van onafhankelijkheid. 

Sleutelbegrippen in het adviseren zijn volgens Grinwis:

• Inlevingsvermogen - empathisch vermogen
• Positiegevoel
• Duidelijkheid in het advies

Op basis van het onderzoek is de volgende benaderingswijze geformuleerd door Grinwis

• Toelating (zien en volledige acceptatie) van de bestuurlijke behoefte in een houding van verwondering en oprechte verbazing
• Waarneming, beeld- en meningsvorming in een interactief geheel
• Positie kiezen, 'luidruchtig verwijzen' en invloed uitoefenen ("het moment dat je al je moed bij elkaar moet harken. Dat is in wezen het point of no return")
• Soms op weg helpen, 'aanduwen' en uitstappen

Het vaststellen van de veranderbaarheid bepaalt de adviesruimte. De adviseur kan proberen de adviesruimte te vergroten of zich terugtrekken. Deze fundamentele overweging doet een beroep op het inzicht in het eigenmachtig persoonlijke vermogen, naast een principiële stellingname. 

In het ontmoeten, aangestuurd door onbevangenheid op basis van onafhankelijkheid, deskundigheid en betrokkenheid, ontstaat de beïnvloeding van de bestuurlijke prestaties.